Welkom bij de Oorlogsmonumenten van Velp

Na de bevrijding van Velp op 16 april 1945 zijn in Velp verschillende oorlogsmonumenten opgericht om het leed van de bezetting en de inspanning van velen om de bezetter te verdrijven, nooit meer te vergeten.

Op de website  http://www.4en5mei.nl/  kunt u de meeste oorlogsmonumenten in Nederland eenvoudig terugvinden.

Ook op Wikipedia vindt u een overzicht van alle monumenten in de gemeente Rheden.

In de huidige tijd  wordt nog hard gewerkt om de bevrijding levend te houden: in de Grote Kerk aan de Kerskstraat in Velp zijn in 2015 (glas-in-lood) bevrijdingsramen  geplaatst.
Kijk voor alle informatie daarover op bevrijdingsramenvelp.nl  Ook verderop ziet u enige info over de bevrijdingsramen.

Indruk van de Grote Kerk in Velp Gld. nadat de herdenkingsramen geplaatst zullen zijn (2015).

U vindt hier fotomateriaal en beschrijvingen van alle mij bekende oorlogs- en bevrijdingsmonumenten in Velp.




Het kaartje dat u hierboven ziet geeft van de meeste monumenten de locatie aan; het is afkomstig uit een artikel van "Velp-voor-Oranje" in de Regiobode van 1 april 2005. Het monument bij de Emmapyramide (zie nr 6) ligt een behoorlijk stuk fietsen ten Noorden van Velp (niet op het kaartje; ongeveer in de richting van de pijl)
Als u op een foto of kaartje klikt krijgt u een groter formaal te zien.
Alle foto's van monumenten zijn (tenzij anders vermeld) door mijzelf gemaakt en kunnen door ieder vrij van copyright gebruikt worden met bronvermelding. Op verzoek zend ik u de foto(s) toe in een hogere resolutie.
U kunt commentaar geven op dit bericht en op deze site. Op- en aanmerkingen zijn ook welkom op 026-3648948 of e-mail wietze.landman@gmail.com

1. Plaquette ABN-AMRO bank

Plaquette ABN-AMRO bank


De plaquette hangt aan de buitenmuur van het bankgebouw aan de Hoofdstraat in Velp, recht tegenover het monumentale postkantoor. De gedenkplaat is geplaatst ter nagedachtenis aan de 31 jongemannen die tijdens de Tweede Wereldoorlog in het gebied van de Oostelijke Veluwezoom door de bezetter zijn gefusilleerd. In de periode van november 1944 tot eind maart 1945 moest een groot aantal politieke gevangenen een gedwongen verblijf doormaken in de toenmailge Rotterdamse Bank aan de Hoofdstraat te Velp. Tot tweemaal toe is uit hun midden een groep mannen geselecteerd voor executie. Ongeveer tien mensen zijn gefusilleerd bij de Emmapyramide. Daar is een steen geplaatst met hun namen (zie bericht 6 ).

2. Graf J.A. Brydson Begraafplaats Reinaldstraat

Graf J.A. Brydson Hervormde Begraafplaats Reinaldstraat.

Aan de Reinaldstraat is een besloten Hervormde Begraafplaats met een serene rustige sfeer die met her en der half overwoekerde graven herinnert aan vervlogen tijden.
Hier vindt u het graf van John Alexander Brydson, Schots vlieger, die op 23-jarige leeftijd verongelukt na het neerschieten van zijn vliegtuig. Hij werd door de Duitsers op 1 april 1945 neergehaald boven Velp. In afwachting van zijn identificatie werd hij begraven op de Hervormde Begraafplaats.


De familie Boxman ontfermde zich over het graf. Via het Rode Kruis in Schotland is de naam van de piloot achterhaald. In 1985 en in 1995 hebben John’s moeder en een broer en zuster het graf bezocht. In 2005 is de zuster van John alleen naar Velp gekomen.
Sinds enkele jaren ontfermt de heer Wim van den End zich over het graf.


Als u de begraafplaats wilt bezoeken dient u de sleutel van het toegangshek op te halen bij Oosterwolde aan de Reinaldstraat 2.

3. Theodorus Dobbeweg

Theo Dobbe was één van de leiders van de Landelijke Knokploegen. Tijdens de oorlog zat hij ondergedoken bij de familie Burgers aan de Waschweg in Velp.


Dobbe werd op Dolle Dinsdag (5 september 1944) in Arnhem gearresteerd toen hij probeerde een collaborateur te liquideren. Hij werd gevangengezet op het landgoed Avegoor, waar hij aan een zwaar verhoor werd onderworpen. Daarna werd hij naar het Hof te Dieren gebracht. Vlak voordat hij gefusilleerd zou worden, overhandigde Dobbe een afscheidsbriefje dat hij mocht schrijven aan zijn bewaker. Tegelijkertijd gaf hij een SS-er een enorme oplawaai en trachtte hij de revolver van zijn bewaker te grijpen. Maar tijd om te schieten had hij niet meer; de twee andere bewakers van de Sicherheitsdienst openden het vuur. Dobbe werd dodelijk getroffen en op de fusilladeplaats begraven.
Na de bevrijding werd Theo Dobbe herbegraven op het kerkhof van Dieren. Een Velpse Belangenvereniging heeft op de plaats van executie een monument laten plaatsen opdat de verzetsman Dobbe niet in de vergetelheid raakt.

foto afkomstig van de website van het "4 mei Comité Rheden".

In Velp is de Waschweg omgedoopt tot Theodorus Dobbeweg.

4. Steen in Mauritsstraat 36

Steen in Mauritsstraat 36



Op zondagmorgen 17 september 1944 (aanvang slag om Arnhem) vielen er bommen in de gemeente Rheden en ook in Velp. Het gebombardeerde gedeelte omvatte de straten Annastraat, Waterstraat, Looierstraat, Mauritsstraat en Jacobastraat. De huizen van de gezinnen De Haas en Schuurman kregen een voltreffer in het voorhuis. De heer Schuurman werd ernstig aan het hoofd gewond. Ook de huizen aan de Mauritsstraat 34, 36 en 38 kregen een bominslag en helaas vielen hierbij vier levens te betreuren waarvan één in de Looierstraat. Op de steen staat te lezen: ter nagedachtenis aan de oorlogsgetroffenen van Beltjershof, 1940-1945.

Dat men in de Mauritsstraat rond deze woningen nog steeds Oranjegezind is, is goed te zien op bijgaande foto van 7 juni 2006 (vlak voor het WK Voetbal)

5. Bevrijdingsboom Egmondstraat

Heel bijzonder is het oorlogsmonumentje in het midden van het pleintje aan de Egmondstraat. Het is een ronde gemetselde plantenbak met in het midden een bevrijdingsboom. De boom is in 1945 door buurtbewoners uit de Egmondstraat en omgeving geplaatst. Het initiatief kwam van de familie Spohr. Er werd na het planten een collecte gehouden om er ook een gedenkteken bij te maken: een metalen oprijzende halve zon met de datum 16-4-1945. Bij de onthulling in 1946 vierde de buurt een gezellig feest. Juffrouw Cantelaar uit de Torckstraat heeft toen gezongen. Meneer Jacobs uit de Koningstraat heeft het monumentje verguld. In 1995 kreeg het gedenktekentje een opknapbeurt. De huidige boom is de tweede boom, want de oorspronkelijke boom werd ziek en knakte om. In de volksmond wordt de boom ook wel de Wilhelminaboom genoemd.

16 april 2009; Mevr. den Boer-Pinxter en de heer R. Geluk van Velp-voor-Oranje hebben zojuist bloemen gelegd i.v.m. de bevrijdingsdag van Velp.

Bevrijdingsboom Egmondstraat


De bevrijdingsboom is in 1945 door buurtbewoners uit de Egmondstraat en omgeving geplaatst. Het initiatief kwam van de familie Spohr. Er werd na het planten een collecte gehouden om er ook een gedenkteken bij te maken: een metalen oprijzende halve zon met de datum 16-4-1945. Er kwam bij de onthulling in 1946 een feesttent. Er werd een gezellig feest gevierd met de buurt.

ook op 16 april 2012 zijn weer bloemen gelegd bij de bevrijdingsboom (foto: Wietze Landman)

Sinds jaren wordt er door de heer Stevens een bloemetje gelegd bij de boom. De heer B. Stevens (nu woonachtig te Heelsum) is namelijk op 16 april 1945 om tien over zes geboren. Dat was precies op het moment dat Velp werd bevrijd.
Ook Velp-voor-Oranje en de wijkvereniging Daalhuizen-Oost leggen hier jaarlijks bloemen.
In 1995 kreeg het gedenktekentje een opknapbeurt. Het is het enige bevrijdingsmonument in Velp.
De huidige boom is al de tweede boom, want de oorspronkelijke boom werd ziek en knakte op een gegeven moment om. Op 16 april 1970 hebben een carnavalsvereniging en de drumband Velp-Zuid er een herdenking gehouden.
In de volksmond wordt de boom ook wel de Wilhelminaboom genoemd.

6. Monument aan de Kluizenaarsweg

Monument aan de Kluizenaarsweg

Bij dit monument is op 13 december 2015 een herdenking gehouden.

Monument aan de Kluizenaarsweg 7 juni 2006

Dit herdenkingsmonument is geplaatst aan de Kluizenaarsweg te Velp direct naast de Emmapyramide. Het is een 60 cm hoge zwerfkei met bronzen letters. Op de kei zijn de namen en geboortedata aangebracht van de tien mensen die hier in december 1944 door de bezetter zijn gefusilleerd. Ze hebben eerst vastgezeten in de toenmalige Rotterdamse bank aan de Hoofdstraat en zijn overgebracht naar de Emmapyramide.

Lees het gedetailleerde verhaal in het Rhedens Nieuws na de herdenking op 13 december 2015.

8. Herinneringssteen Jeruzalem 31

Herinneringssteen Jeruzalem 31


Johannes en Anna v.d. Berg hebben samen met hun zes zonen in de Tweede Wereldoorlog nog 14 Joodse volwassenen en kinderen in hun huis genomen. Ruim drie jaar beschermde het gezin hen tegen de Duitse bezetter.
In 1997 hebben twee van de onderduikers ervoor gezorgd dat de gedenktegel geplaatst werd. In 1999 kreeg de familie v.d. Berg een hoge Israëlische onderscheiding.

9. Bevrijdingsmonument Villavijver Vijverlaan

Bevrijdingsmonument Villavijver Vijverlaan (foto WL 16 april 2009)


Het bevrijdingsmonument in Velp bestaat uit een aantal veldkeien waarbij op een marmeren sokkel de gesmede gedenktekst “VOOR HEN DIE VIELEN” is aangebracht. Naast de veldkeien staat een klokkenstoel met een vredesklok. Deze vredesklok is later aan het monument toegevoegd. Het monument is een ontwerp van Eugène Terwindt.


Het bevrijdingsmonument herinnert de inwoners van Velp aan het offer dat de oorlogsslachtoffers brachten voor een leven in vrijheid.
Direct na de Bevrijding werd de “Stichting 1940-1945” (nu het “4 mei Comité”) opgericht. Deze commissie van ex-politieke-gevangenen zamelde geld in om een herdenkingsplaats voor de oorlogsslachtoffers in te richten. Het monument is onthuld op 4 mei 1950. De klok is officieel ingeluid op 16 april 1992 om 18.12 uur door burgemeester Koek. Eigenlijk had dit om 6.12 uur moeten gebeuren omdat op dat tijdstip de eerste geallieerde tanks in 1945 Velp kwamen binnenrijden. De plaatsing van de vredesklok was een initiatief van “Velp voor Oranje”, de Geërfden van Velp, en het “4-mei-Comité” .
Bij het oorlogsmonument in Velp wordt jaarlijks een herdenkingsbijeenkomst gehouden op 4 mei. Elk jaar wordt de klok op 16 april om 8.00 uur geluid.

10. Bevrijdingsramen in de Grote Kerk aan de Kerkstraat te Velp..

10. Bevrijdingsramen in de Grote Kerk aan de Kerkstraat te Velp...

In 2014 besloten de papiermeesters van de Grote Kerk aan de Kerkstraat in Velp om de opbrengst van het oud-papier te bestemmen voor twee glas-in-lood-ramen. ‘Het moeten ramen worden voor alle Velpenaren’, vond initiatiefnemer en papiermeester ds. Dick Juijn. Het gekozen thema werd: de Bevrijding van Velp. Een onafhankelijke stichting, waarin o.a. het 4 Mei-Comité Velp en Velp voor Oranje werden vertegenwoordigd, riep Velpenaren op om schetsen en voorstellen voor de ramen in te leveren. Vervolgens kregen vier kunstenaars het verzoek om elk twee ramen te ontwerpen en besloot uiteindelijk het stichtingsbestuur kortgeleden welke ontwerper en glazenier hun ontwerpen mogen uitvoeren. 

Dat de gekozen ontwerpen zijn gemaakt en worden uitgevoerd door jonge Duitsers, dat is toevallig. Maar we vinden het eigenlijk een heel mooie gedachte. Medebestuurder John Bosnak (namens 4 Mei-Comité Velp) vult aan: ‘We kijken daardoor niet alleen terug naar 16 april 1945, maar met deze ramen richten we ons ook op de toekomst. Op samenwerken en samenleven in een grotere gemeenschap dan alleen de Nederlandse.’

Ontwerper van de gekozen Velpse ramen is Berthold Janke. Hij maakte onder meer 22 glas-in-loodramen voor de  Salvatorkirche in Duisburg met als thema de geschiedenis van het Joodse volk. Over het uitvoerende glasatelier Derix uit Kevelaer vertelt medebestuurder ds. Dick Juijn: ‘Het bedrijf werd opgericht in 1866 en maakte niet alleen glas-in-loodramen voor het Vaticaan in Rome en voor de Dom van Keulen, maar ze hebben in 1937 ook een raam gemaakt voor het R.K.- zusterhuis aan de Emmastraat in Velp!’

JAPANSE KERS

Twee foto’s uit 1945 vormen een onderdeel van de ramen: de beroemde foto van de Velpse meisjes op een Engelse Jeep in de Hoofdstraat voor Juweliershuis Aalbers en de foto waarop pastoor Schaars zojuist terugkeert uit Dachau en in de Emmastraat wordt begroet door de Velpse predikant ds. Oskamp. Het IJssellandschap en de Veluwezoom vormen ook belangrijke elementen in de ramen, evenals de bloesems van de Japanse kers, die  uitbundig bloeide op 16 april 1945 en de goudgele narcissen die bloeiden toen pastoor Schaars terugkwam, op 26 mei 1945.

De Bevrijdingsramen zijn vanaf september 2015 te bezoeken in de Grote Kerk aan de Kerkstraat in Velp Gld.

foto Marc Pluim

11. Monument voor moedige mensen in WO2

            

foto: Velpsche Courant

  

Het boek Verborgen in Velp - nooit vertelde verhalen over moed, verzet en onderduikers is bedoeld als een monument voor de moedige Velpenaren die meer dan 600 - ook Joodse - onderduikers een schuilplaats boden.
Maar als reactie op de daarin gepubliceerde verhalen bleek er juist ook behoefte te zijn aan een plaats in Velp, waar men die moedige Velpenaren kan herdenken en waar men bloemen kan leggen, of een steentje. Een herinneringsmonument dus.

Samengesteld door Gety Hengeveld en nog verkrijgbaar bij Jansen en de Feijter in Velp

Een comité bestaande uit voormalige onderduikers, nabestaanden van oud-verzetsmensen en andere betrokken Velpenaren beijverde zich om dat monument daadwerkelijk vorm te geven. Op 16 april 2015, precies 70 jaar na de Bevrijding van Velp, is het monument onthuld door twee Joodse meisjes die, mede dankzij de moed van twee doodgewone Velpse gezinnen, de oorlog overleefden: Mirjam Troostwijk-Kerkoet en Evelyn Schön-Beder. Uit heel Nederland en uit Zwitserland, Israël, Amerika, Engeland en Frankrijk kwamen onderduikers en familieleden en nabestaanden van die moedige mensen, om bij de onthulling aanwezig te zijn.

Inmiddels is besloten om ieder jaar een dergelijke bijeenkomst te organiseren. Iedereen is welkom om elkaar te ontmoeten in Nieuw-Schoonoord. In principe op 16 april tussen 14 en 16 uur. Om 15 uur is een korte plechtigheid bij het monument.
(In 2016: op zondag 17 april.)
Plaats: Hoofdstraat, hoek Hogeweg, in het plantsoen voor Nieuw-Schoonoord (v/h Avondzon).

Comité van Aanbeveling: Janny Godschalk, Isaac Heertje, Louis Rozendaal, Evelyn Schön-Beder, Mirjam Troostwijk-Kerkoet - Marcel Driessen, Loes Hupkes-Koens, Fokko Monsma, Paul Roelofsen jr., Eddy van der Voort, Herman van Zwam - John en Irene Bosnak, Bernard Compaijen, Walter Jansen, Iet Maring, Ben van Schaik. Ondersteund door: Belangenver. Daalhuizen-Velp, Wijkplatform Velp-Zuid, Wijkvereniging Daalhuizen-Oost. Gesponsord door o.a.: De Geërfden van Velp, Rotaryclub Velp/Rozendaal, Vivare, ABN-AMRO, Lionsclub Rheden, Innoforte, Bewoners Nieuw-Schoonoord. Uitvoerend comité: Gety Hengeveld, voorzitter; Anita Matser, secretaris-penningmeester; Yvon van Wordragen, Frans Budel, Willem Heineman.

Ontwerp monument: Willem Heineman, architect. Beeld Het ondergedoken kind: Yvon van Wordragen.

12. Plaquette in Parkstraatkerk

In de Parkstraatkerk, achterin de kerkzaal, is een gedenksteen voor de gevallenen uit de Tweede Wereldoorlog die lid waren van de de Gereformeerde kerk (o.a. de heer Den Hartog, de vader van een van de leden van het Comité 4-Mei Velp: Piet den Hartog.

Naast de ingang van de voormalige Oranjemavo aan de Oranjestraat, is een gedenksteen geplaatst speciaal voor de heer Den Hartog. (Hij heeft een heel belangrijke verzetsman bij hem thuis laten onderduiken. Vader Den Hartog is daarvoor naar een concentratiekamp gestuurd en is omgekomen. De verzetsman heeft het overleefd.)

Het monument in de Parkstraatkerk te Velp (gemeente Rheden) is opgericht ter nagedachtenis aan twaalf leden van de Gereformeerde kerk die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen om het leven zijn gekomen.

Op de gedenksteen staan twaalf namen: E.G. Bosman, W.W.A. Bosman, A. Eeltink, G.C.M. Gerritse-Jansonius, G. Gerritsen, M. Gerritsen, E. Haselhoff, A.J. Den Hartog, H. De Lange, A. Schimmel, G. De Winkel en P. Zuidgeest.

Bijeenkomst Monument voor moedige mensen in WO2

Het Comité Monument moedige mensen in WO2 heeft besloten om jaarlijks op de zondag rond de Bevrijdingsdag van Velp – dit jaar dus op zondag 17 april 2016 – belangstellenden en betrokkenen uit te nodigen in Nieuw-Schoonoord (v/h Avondzon) aan de Hoofdstraat in Velp. ‘Wij zorgen voor thee en koffie en iets lekkers erbij’, zegt comitélid Anita Matser, ‘en we zorgen voor een boekentafel met boeken over oorlog, verzet en bevrijding van Velp.’
Van 14.00 – 16.00 uur kan m...en elkaar ontmoeten en herinneringen ophalen.

Toespraak Anita Matser (foto Wietze Landman)

Om 15.00 uur is een eenvoudige plechtigheid bij het herinneringsmonument in het plantsoen aan de Hoofdstraat, hoek Hogeweg, waar iedereen bloemen kan leggen ter ere van ‘de verzetsstrijders, de stille helpers en de redders die meer dan 600 onderduikers een schuilplaats boden van 1940-1945’, zoals de tekst op de plaquette luidt. Het beeld ‘Het ondergedoken kind’ staat symbool voor de onderduikers. Zes omringende bankjes symboliseren de Velpenaren en verzetsgroepen die hen beschermden.

Na de plechtigheid (foto Wietze Landman)